Czas pracy osoby niepełnosprawnej. Normy obowiązujące w 2023 roku

Zatrudnienie jest kwestią bardzo ważną dla rehabilitacji zawodowej i społecznej osób z dysfunkcjami. W naszym kraju istnieją specjalne zasady warunkujące czas pracy osoby niepełnosprawnej. Prawo pracy jasno określa, że pracodawca winien dostosować godziny pracy osoby niepełnosprawnej do jej indywidualnych potrzeb. Potrzeby te wynikają z rodzaju i stopnia jej niepełnosprawności, stanu zdrowia, a także chorób sprzężonych. W rzeczywistości jest to równoznaczne z tym, iż pracodawca może zaproponować m.in. dodatkowe przerwy, elastyczny grafik pracy, skrócone godziny wykonywania obowiązków służbowych, umożliwienie formy pracy dostępnej do potrzeb osoby niepełnosprawnej.

W naszym artykule pochylimy się nad zagadnieniem norm czasu pracy osób niepełnosprawnych oraz tematami ściśle z nim związanymi.  

Czas pracy osób niepełnosprawnych w 2023 roku

Zgodnie z polskim prawem pracy, pracownicy z niepełnosprawnościami posiadają dodatkowe uprawnienia, które są zawarte w Kodeksie Pracy. Zgodnie z artykułem 180 Kodeksu Pracy należy do nich m.in. określony czas pracy, który dostosowuje się do potrzeb i możliwości niepełnosprawnego pracownika.

W zależności od stopnia i rodzaju niepełnosprawności oraz osobistych potrzeb pracowników niepełnosprawnych godziny ich pracy mogą być zróżnicowane. Pracodawca w momencie zatrudnienia osoby z orzeczeniem zobowiązany jest dostosować organizację pracy, a także czas pracy do specyficznych potrzeb pracownika.  Osobom niepełnosprawnym przysługują dodatkowe przerwy w pracy, jak również mogą one pracować w skróconym trybie godzinowym. Zasady te regulowane są przez 15 i 16 art. Ustawy o Rehabilitacji Zawodowej i Społecznej oraz Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych.

Osoby zatrudnione na pełny etat niepełnosprawne w stopniu lekkim

W roku 2023 na podstawie obowiązujących przepisów Kodeksu Pracy normy czasu pracy pracownika z lekkim stopniem niepełnosprawności, zatrudnionego na cały etat są jednakowe z czasem pracy osoby bez niepełnosprawności.

W praktyce oznacza to, że osoby te pracują 40 godzin tygodniowo, czyli 8 godzin dziennie.

Osoby zatrudnione na pełny etat niepełnosprawne w stopniu umiarkowanym i znacznym

Dodatkowe udogodnienia związane z normami czasu pracy posiadają osoby ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Wykonują one swoje obowiązki pracownicze przez 7 godzin na dobę, czyli 35 godzin tygodniowo.

Oznacza to, że pracują oni o 1 godzinę krócej, niż zdrowi pracownicy.

Osoby niepełnosprawne zatrudnione na część etatu – czas pracy

Ustawa o Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych określa normy czasu pracy osób z orzeczeniem. Powołując się na 130 artykuł Kodeksu Pracy, obliczamy wymiar czasu pracy niepełnosprawnego pracownika.

Czas pracy naliczany jest zgodnie z wysokością etatu zawartego w umowie z pracodawcą. Do naliczania normy czasu pracy osoby z niepełnosprawnościami używamy następującego wzoru: mnożymy liczbę dni roboczych w miesiącu przez siedem, następnie dzielimy przez wielkość etatu.

Godziny nadliczbowe przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Żaden niepełnosprawny pracownik, zgodnie z aktualnymi przepisami Kodeksu Pracy nie powinien  być obligowany do pracy w godzinach nadliczbowych. Inaczej wygląda jednak sytuacja, jeśli pracownik z orzeczeniem przejawia chęć i wyraża zgodę na pracę w trybie nadgodzin.

Biorąc pod uwagę siedmiogodzinny czas pracy osoby niepełnosprawnej, każda kolejna godzina pracy powinna być dodatkowo płatna w wysokości 50% dodatku z tytułu wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych. Inną formą odpłatności nadgodzin w przypadku pracownika z niepełnosprawnością może być półtorej godziny dodatkowego czasu wolnego.

Weekendy i godziny nocne przy zatrudnianiu niepełnosprawnych

W myśl przepisów Kodeksu Pracy pracownicy z niepełnosprawnościami mają prawo odmowy świadczenia pracy w dni wolne od pracy oraz w godzinach nocnych.

Osoby, które wyrażą chęć wykonywania pracy w weekendy, czy też w trybie nocnym powinny wykonywać swoje obowiązki w warunkach zbliżonych lub takich samych, jak w ciągu dnia. Jedynie na wniosek niepełnosprawnego pracownika  pracodawca może zezwolić mu na świadczenie pracy w godzinach nocnych tj. od 21 do 7 rano.

W takim wypadku pracownik winien dostarczyć zaświadczenie potwierdzające zgodę na jego pracę w godzinach nocnych od lekarza medycyny pracy lub lekarza, który sprawuje opiekę nad niepełnosprawnym. Koszty badań pracowniczych pokrywa wtedy pracodawca.

Osoby niepełnosprawne zajmujące się ochroną mienia — praca w ochronie

Istnieją zawody, które nie podlegają przepisom Kodeksu Pracy w przypadku czasu pracy zatrudnionych osób z orzeczeniem. Należą do nich ochrona mienia oraz monitorowanie obiektów.

Osoby niepełnosprawne zatrudnione w firmach ochroniarskich nie muszą legitymować się specjalnym zaświadczeniem, wystawionym przez lekarza medycyny pracy, uprawniającym do pracy w trybie nocnym lub godzinach nadliczbowych. Z tego wynika, że pracownicy z orzeczeniem wykonują swoje obowiązki w liczbie godzin takiej samej, jak zdrowi pracownicy. W związku z tym plan pracy w branży ochroniarskiej znacznie odbiega od planu pracy w innych zawodach.

Czas pracy a wynagrodzenie osób z niepełnosprawnością

Pomimo skróconego wymiaru czasu pracy, czyli 7 godzin na dobę w przypadku pracowników niepełnosprawnych, ich wynagrodzenie jest naliczane tak samo, jak w przypadku pełnosprawnych pracowników.

System rozliczeniowy oraz terminy wypłat są jednakowe dla wszystkich pracowników i uwarunkowane zasadami danej firmy.

Liczba dni urlopowych dla osób z niepełnosprawnością

Zgodnie z Kodeksem Pracy w 2023 roku, każdej osobie, która nie przepracowała 10 lat, przysługuje 20 dni urlopu wypoczynkowego. Pracownikom, którzy przepracowali powyżej 10 lat, należy się 26 dni płatnego urlopu.

Dodatkowo każdy niepełnosprawny pracownik legitymujący się orzeczeniem o niepełnosprawności przez czas dłuższy niż 1 rok i posiadający  ogólnie 1 rok stażu pracy uprawniony jest do skorzystania z 10 dni urlopu rehabilitacyjnego.

Ponadto pracownik niepełnosprawny raz do roku ma prawo ubiegania się o 21 dni zwolnienia od pracy w celu wyjazdu na turnus rehabilitacyjny. Urlop ten przyznawany jest na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza specjalistę. W trakcie turnusu pracownik nie traci prawa do wynagrodzenia.  

Dodatkowe przerwy dla pracowników z orzeczeniem

Przeszkody, na jakie natrafiają niepełnosprawni pracownicy w miejscach swojego zatrudnienia, mogą znacząco utrudnić im efektywne wykonywanie obowiązków zawodowych. W związku z tym Ustawa o Zatrudnieniu Osób Niepełnosprawnych zapewnia takim osobom możliwość korzystania z dodatkowych przerw w trakcie pracy.

Przerwy te mogą dotyczyć zwolnienia pracownika w celu  wykonania zabiegów rehabilitacyjnych, pracy przy komputerze oraz dodatkowego odpoczynku.

Praca z komputerem osoby niepełnosprawnej i dodatkowa przerwa

Zarówno pracownikowi pełnosprawnemu, jak i z niepełnosprawnością wykonującemu obowiązki przy komputerze po każdej przepracowanej godzinie należy się 5 minut przerwy. W tym czasie pracodawca ma prawo wskazać pracownikowi inne zadanie, do którego wykonania nie ma potrzeby wykorzystania sprzętu komputerowego.

Przerwa rehabilitacyjna

Każdemu niepełnosprawnemu pracownikowi, który nie ma możliwości wykonania po godzinach pracy badań specjalistycznych, zabiegów rehabilitacyjnych lub zakupu sprzętu rehabilitacyjnego przysługuje zwolnienie z pracy na wykonanie niniejszych czynności. Obowiązkiem pracownika jest udowodnienie pracodawcy, że w trakcie tej przerwy wykonywał powyższe zadania np. poprzez okazanie dokumentacji medycznej.

Dodatkowa przerwa na odpoczynek dla pracownika z niepełnosprawnością

Każdy niepełnosprawny pracownik bez względu na dobowy wymiar czasu pracy ma prawo skorzystania z dodatkowej przerwy w pracy na odpoczynek lub trening zdrowotny, która wynosi 15 minut. Niezależnie od stopnia niepełnosprawności przerwa ta zalicza się do czasu pracy i jest płatna zgodnie z przepisami prawa pracy, a nie zamiast niej.

Dni ustawowo wolne od pracy dla niepełnosprawnych pracowników w 2023 roku

W roku 2023 przypada 115 dni wolnych od pracy, natomiast pracujących 250. Wśród nich znajdują się te, które zapewnia nam ustawa o dniach wolnych od pracy:

• Nowy Rok – 01.01.2023 r.
• Trzech Króli – 06.01.2023 r.
• I Dzień Świąt Wielkiej Nocy – 10.04.2023 r.
• Święto Pracy – 01.05.2023 r.
• Rocznica Konstytucji 3 maja – 03.01.2023 r.
• Święto Bożego Ciała – 08.06 2023 r.
• Wniebowzięcie NMP – 15.08.2023 r.
• Święto Wszystkich Świętych -01.11.2023 r.
• Święto Niepodległości -11.11.2023 r.
• I dzień Świąt Bożego Narodzenia – 25.12.2023 r.
• II dzień Świąt Bożego Narodzenia – 26.12.2023 r.

Dni te obniżają czas pracy osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym i umiarkowanym o 7 godzin w dobowym czasie pracy. Natomiast osobom z niepełnosprawnością w stopniu lekkim o 8 godzin w dobowym czasie pracy.

Podsumowanie

Nie da się ukryć, że normy czasu pracy osób niepełnosprawnych znacząco wpływają na ich bezpieczeństwo i jakość wykonywanej pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest uwzględnienie osobistych potrzeb i wymagań pracownika z orzeczeniem oraz odpowiednie dopasowanie czasu i warunków pracy.

Organizacja pracy w firmie często ulega zmianie, jeżeli zatrudniane są w niej osoby z niepełnosprawnościami. W związku z tym Pracodawcy często mają obawy przed zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Wydaje się często, że dodatkowy czas wolny osoby z niepełnosprawnością będzie dezorganizował pracę innych pracowników. Będzie rodził problemy z rozpisaniem harmonogramu. Jednak zatrudnianie pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności przynosi pracodawcy na tyle wymierne korzyści, że pochylenie się nad dodatkowymi kwestiami jest tego warte. 

Dofinansowanie wynagrodzeń rekompensuje wszelkie ograniczenia, narzucane przez Kodeks Pracy.