Wyobraź sobie, że codziennie stajesz przed barierami, które dla innych są niewidoczne. Niepełnosprawność to nie tylko kwestia fizycznych ograniczeń, ale również skomplikowanych problemów sensorycznych, intelektualnych, psychicznych i komunikacyjnych.

Czy wiesz, jak różne rodzaje niepełnosprawności wpływają na życie codzienne milionów ludzi? Zrozumienie tych niuansów nie tylko otwiera oczy na ich wyzwania, ale także daje narzędzia do realnej pomocy i wsparcia.

W tym artykule zabierzemy Cię w podróż po świecie osób z niepełnosprawnościami, pokazując, jak różnorodne są ich potrzeby i jak możemy wspólnie tworzyć bardziej dostępne środowisko. Dowiesz się, jak ważne jest dostosowanie miejsc pracy, edukacji oraz usług publicznych do specyficznych wymagań różnych typów niepełnosprawności. Poznasz, komu w praktyce potrzebna jest taka wiedza i dlaczego.

Czy niepełnosprawność można przedstawić w jednej definicji?

W zależności od tego, kim jesteś i jaki obszar społeczny reprezentujesz, natkniesz się na zupełnie inne definicje niepełnosprawności. W zależności od przyjętego modelu – medycznego, społecznego, prawnego czy dotyczącego zatrudnienia – termin ten może być różnie interpretowany. Każdy z tych modeli uwzględnia inne aspekty związane z ograniczeniami, z jakimi borykają się osoby niepełnosprawne.

Najprościej zdefiniujesz niepełnosprawność, jako zmienione możliwości fizyczne, psychiczne, intelektualne lub sensoryczne, które przez dłuższy czas utrudniają osobie wykonywanie pewnych czynności lub uczestnictwo w społeczeństwie na równi z osobami pełnosprawnymi. W codziennym życiu możesz spotkać się z osobami, które mają niepełnosprawność wrodzoną lub nabytą wskutek choroby, wypadku bądź procesu starzenia się. Stopień niepełnosprawności u konkretnych osób może się radykalnie różnić – od łagodnych ograniczeń po poważne niezdolności, wymagające intensywnej opieki i specjalistycznej pomocy.

Z powyższych powodów bardzo trudno, abyś mógł ująć w jednym pojęciu całokształt niepełnosprawności. W związku z tym przedstawimy Ci w tym artykule tematykę pod kątem rodzajów niepełnosprawności i ich wpływu na potrzeby i wsparcie.

Jakie rodzaje niepełnosprawności wyróżniamy?

Dowiedziałeś się już, że niepełnosprawność można klasyfikować na różne sposoby. Dlatego spotkasz się z różnymi podziałami jej rodzajów. W naszym podejściu wyróżniamy 6 grup, w zależności od obszaru, którego dotyczą poszczególne uszkodzenia, ograniczenia lub niezdolności. Kiedy poznasz te kategorie, zauważysz, że zawsze mają one związek z chorobą lub urazem, czyli przyczyną i jej konsekwencjami.

Niepełnosprawność ruchowa

Ten rodzaj niepełnosprawności łatwo zauważysz, gdyż dotyczy ograniczeń w mobilności. Obejmuje to trudności w chodzeniu, konieczność korzystania z wózka inwalidzkiego, problemy z koordynacją ruchową i inne przeszkody fizyczne. Przyczynami mogą być urazy, choroby reumatyczne, MPD, choroby neurologiczne, udary, paraplegia, tetraplegia, czy amputacje.

Niepełnosprawność sensoryczna

Z tym typem niepełnosprawności będziesz miał do czynienia, gdy obejmuje ona narządy zmysłów, czyli wzrok i słuch. Konsekwencją dla osoby nią dotkniętej może to być ślepota, niedowidzenie, głuchota lub niedosłuch. Stopień uszkodzenia zmysłów determinuje, czy zauważysz ten rodzaj niepełnosprawności u konkretnej osoby. Jej przyczyny to choroby lub urazy.

Niepełnosprawność intelektualna

Ten rodzaj ograniczeń dotyczy upośledzenia zdolności umysłowych i problemów funkcjonowaniu poznawczym. Wpływa to na zdolność do nauki i przystosowania się do codziennych wymagań. Przyczynami tego typu niepełnosprawności, z którymi się spotkasz, mogą być: wady wrodzone, czynniki genetyczne, uszkodzenia mózgu, demencja i inne choroby starcze.

Niepełnosprawność psychiczna

Coraz częściej w przestrzeni społecznej napotykasz ludzi, którzy mają trudności w regulacji emocji, myślenia i zachowania. Przyczynami tego stanu rzeczy jest postęp cywilizacyjny oraz wszelkie choroby psychiczne, takie jak depresja, schizofrenia, zaburzenia lękowe, demencja czy zaburzenia osobowości.

Niepełnosprawność komunikacyjna

Z tym typem niepełnosprawności spotkasz się u ludzi, którzy mają problemy z komunikacją. Bardzo czysto będą one wynikać z trudności w mówieniu, takich jak afazja, jąkanie się, wady narządu mowy. Obok tych krytycznych blokad niestety coraz częściej trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej wynikają z przyczyn takich jak autyzm czy mutyzm.

Niepełnosprawność psychofizyczna związana z przewlekłą chorobą somatyczną

Związana jest z długotrwałymi zmianami narządowymi lub wpływem przewlekłej choroby na psychikę. Pośród przyczyn tej niepełnosprawności odnajdziesz choroby układu moczowo-płciowego, pokarmowego, krążenia, oddechowego, układu nerwowego, zaburzenia enzymatyczne, schorzenia metaboliczne i endokrynologiczne, choroby zakaźne i odzwierzęce oraz nowotwory.

Rodzaje dysfunkcji mogą występować samodzielnie lub w różnych kombinacjach, co można zauważyć, analizując przyczyny danej niepełnosprawności.

Czy istnieje związek między symbolem i rodzajem niepełnosprawności?

Symbole znajdują się na orzeczeniach o stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniach o niepełnosprawności. Wyczytasz z nich informację o rodzaju uszkodzenia lub choroby, ale nie wskażą Ci one bezpośrednio na źródło problemu. Rodzaje niepełnosprawności są natomiast szerszą kategorią, która obejmuje zarówno choroby, uszkodzenia, jak i zaburzenia, uwzględniając ich przyczyny oraz obszar, którego dotyczą. Możesz z nich także wywnioskować konsekwencje, z jakimi przychodzi się zmagać konkretnej osobie z niepełnosprawnością.

Na orzeczeniach, o których mówimy powyżej, znajduje się 12 różnych symboli. Uproszczona symbolika została wprowadzona przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w oparciu o europejską klasyfikację rodzajów niepełnosprawności.

Kiedy rodzaj niepełnosprawności ma znaczenie?

Znajomość rodzaju niepełnosprawności i wiedza o nim jest naprawdę ważna w wielu sytuacjach życia codziennego. Możesz to dostrzec w kontekstach praktycznych i prawnych. Niezależnie od tego, czy niepełnosprawność dotyczy Ciebie, czy jesteś pracodawcą zatrudniającym osoby z orzeczeniem, czy pracujesz w instytucji mającej kontakt z osobami niepełnosprawnymi, zrozumienie rodzaju dysfunkcji pozwala na lepsze dostosowanie środowiska i pokonywanie wszelkich barier.

Rodzaj niepełnosprawności a dostosowanie miejsca pracy

Jeśli jesteś pracodawcą, rodzaj niepełnosprawności Twoich pracowników wpływa na to, jakie zmiany musisz wprowadzić w miejscu pracy. Inaczej przygotujesz stanowisko dla osoby na wózku inwalidzkim, a inaczej dla kogoś z niepełnosprawnością sensoryczną. W pierwszym przypadku będziesz musiał usunąć bariery architektoniczne, w drugim wystarczy np. odpowiednie oprogramowanie.

Wpływ typu niepełnosprawności na proces edukacji

Edukacja osób niepełnosprawnych to ogromna odpowiedzialność. Od Ciebie i Twojej wiedzy w zakresie niepełnosprawności zależy przyszłość swoich podopiecznych. Twoi uczniowie z różnymi rodzajami dysfunkcji mogą potrzebować różnych metod i wsparcia edukacyjnego. Jednym dzieciom musisz zapewnić specjalne materiały i pomoce, a dla innych zastosować odrębne techniki nauczania.

Zapewnienie dostępu do budynków i usług

Jeśli pracujesz w instytucji lub urzędzie, wiedza wpływa na Twoje działania. Znajomość rodzajów niepełnosprawności pomaga Ci zapewnić odpowiednio dostęp do budynków i usług twoim klientom. Wielu ludzi myśli o likwidacji barier tylko w kontekście fizycznym jak budowa ramp czy wind. Są jednak osoby, które potrzebują innych rozwiązań, takich jak tłumacz migowy, oznaczenia braille’owskie czy ciche pomieszczenia.

Prawo i ochrona prawna

Gdy jesteś politykiem i masz wpływ na tworzenie prawa, dokładna wiedza o rodzajach niepełnosprawności powinna być Twoją bazą do podejmowania wszelkich decyzji wpływających na życie innych ludzi. Dzięki temu przepisy mogą być bardziej przyjazne i pomocne dla osób niepełnosprawnych. Jako osoba z niepełnosprawnością, znając swój typ dysfunkcji, możesz lepiej wykorzystać przysługujące Ci uprawnienia, ulgi i przywileje.

Wsparcie społeczne

Obszar wsparcia społecznego ściśle wiąże się z prawem i ochroną prawną osób niepełnosprawnych. Twoja wiedza w zakresie regulacji prawnych oraz rodzaju i konsekwencjach niepełnosprawności ma kluczowe znaczenie w codzienności. Nie tylko stopień niepełnosprawności czy symbol na orzeczeniu może decydować o tym, czy skorzystasz określonych ulg, czy uprawnień. Istnieją pewne przywileje lub też dofinansowania i prawa pracownicze związane z konkretnymi rodzajami niepełnosprawności.

Dla kogo rodzaje niepełnosprawności są ważne?

Znajomość rodzajów niepełnosprawności wiąże się z odpowiednią pomocą, wsparciem oraz możliwościami tworzenia włączającego środowiska we wszystkich aspektach życia społecznego. Ta wiedza powinna odgrywać w Twoim życiu duże znaczenie niezależnie od tego, kim jesteś i kogo reprezentujesz. Będziesz jej potrzebował, jeśli jesteś:

Osobą z niepełnosprawnością,
Członkiem rodziny lub opiekunem osoby niepełnosprawnej,
Przedstawicielem służby zdrowia lub innym terapeutą,
Nauczycielem lub edukatorem,
Pracodawcą lub reprezentantem firmy,
Członkiem organizacji pozarządowych,
Pracownikiem instytucji pomocowych,
Przedstawicielem rządu lub samorządów,
Inną osobą, która żyje danym społeczeństwie.

Najistotniejsze kwestie o rodzajach niepełnosprawności

Zrozumienie rodzajów niepełnosprawności jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia, pomocy i tworzenia inkluzywnego środowiska. Dotyczy wszystkich aspektów życia społecznego. Rodzaje niepełnosprawności można klasyfikować na wiele sposobów. Ich znajomość jest istotna zarówno dla osób z niepełnosprawnościami, jak i dla ich rodzin, opiekunów, pracodawców, specjalistów medycznych, nauczycieli, organizacji pozarządowych, instytucji pomocowych, rządów i całego społeczeństwa. Tylko dzięki szczegółowej wiedzy o specyficznych potrzebach wynikających z różnych rodzajów niepełnosprawności można skutecznie eliminować bariery i tworzyć dostępne i przyjazne otoczenie.

Rodzaje niepełnosprawności obejmują między innymi niepełnosprawność ruchową, sensoryczną, intelektualną, psychiczną, komunikacyjną oraz psychofizyczną związaną z przewlekłymi chorobami somatycznymi. Każdy z tych typów wymaga indywidualnego podejścia i specyficznych rozwiązań. Znajomość tych rodzajów jest niezbędna do prawidłowego dostosowania miejsc pracy, procesów edukacyjnych, dostępności budynków i usług, tworzenia skutecznych polityk publicznych oraz wspierania osób z niepełnosprawnościami w codziennym życiu. Dzięki temu można budować społeczeństwo, w którym każda osoba, niezależnie od swoich ograniczeń, ma możliwość pełnego uczestnictwa i realizacji swojego potencjału.

Dowiedz się, jak różne rodzaje niepełnosprawności wpływają na potrzeby i wsparcie