Całkowita niezdolność do pracy na orzeczeniu a możliwość zatrudnienia osoby niepełnosprawnej

Wśród pracodawców, a także osób niepełnosprawnych nadal istnieje błędne przekonanie, że orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy uniemożliwia podjęcie zatrudnienia.

W naszym artykule „Całkowita niezdolność do pracy” odpowiadamy, na jakich warunkach mogą pracować osoby z takim orzeczeniem, co taki wpis oznacza oraz z jakich uprawnień pracowniczych mogą korzystać niepełnosprawni.

Kto wydaje orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy?

Istnieją dwa rodzaje orzecznictwa w Polsce. Jest to:

• orzecznictwo do celów poza rentowych, które prowadzone jest przez Powiatowe i Miejskie Zespoły ds. Orzekania O Niepełnosprawności,
• orzecznictwo do celów rentowych, które prowadzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Powiatowe Zespoły wydają decyzję o przyznaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Wyróżnia się 3 stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Komisja lekarska ZUS wydaje decyzję o przyznaniu orzeczenia o całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy i uprawnia to do pobierania renty.

Niezdolność do pracy na orzeczeniu a stopień niepełnosprawności. Czym to się różni?

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i o całkowitej niezdolności do pracy są równoważne i nie oznaczają zakazu podjęcia pracy zarobkowej przez osobę niepełnosprawną. Wręcz przeciwnie, istniejące przepisy mają na celu ułatwić jej wejście na rynek pracy.

Osoba, która przedstawi pracodawcy orzeczenie o niezdolności do pracy lub o stopniu niepełnosprawności ma takie same prawa i może korzystać z dodatkowych uprawnień pracowniczych.

Jedyną różnicą jest to, że orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy uprawnia do pobierania renty z ZUS.

Całkowicie niezdolny do pracy. Jaki to stopień niepełnosprawności?

Orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności jest przyznawane osobom, które posiadają naruszoną sprawność organizmu, są niezdolne do pracy w normalnych warunkach lub zdolne w warunkach pracy chronionej i wymagające stałej, lub długotrwałej pomocy ze strony innych.

Orzeczenie o umiarkowanym stopniu otrzymują osoby posiadające naruszoną sprawność organizmu, niezdolne do pracy lub zdolne w warunkach pracy chronionej i wymagające częściowej pomocy ze strony innych w celu pełnienia ról społecznych.

• Znaczny stopień niepełnosprawności jest traktowany na równi z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji.
• Umiarkowany stopień niepełnosprawności jest równoważny z orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy,
• Stopień lekki jest tym samym, co orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy.

Co oznacza orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy?

Pojęcie niezdolności do pracy odnosi się do sytuacji, w której osoba z przyczyn zdrowotnych straciła możliwość wykonywania pracy zarobkowej w warunkach normalnych. Warunkach nieuwzględniających przystosowania stanowiska i nie istnieją medyczne przesłanki na odzyskanie tej zdolności. Wyróżnia się dwa rodzaje niezdolności do pracy:

1. całkowita niezdolność do pracy, która występuje, wtedy gdy osoba straciła możliwość wykonywania jakiejkolwiek pracy,
2. częściowa niezdolność do pracy, która jest stwierdzana, wtedy gdy osoba straciła możliwość wykonywania pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami.

Jakie są konsekwencje zatrudnienia osoby  z  orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy?

Orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy nie zamyka możliwości podjęcia pracy przez osoby z niepełnosprawnością. Aby zatrudnić pracownika z takim orzeczeniem, pracodawca nie musi spełniać warunków Zakładu Pracy Chronionej. Firma jednak musi spełnić określone warunki:

• mieć odpowiednie przystosowanie miejsca pracy zgodnie z potrzebami wynikającymi z niepełnosprawności pracownika,
• lub zatrudnić osobę niepełnosprawną w formie zdalnej, która będzie wykonywać swoje obowiązki służbowe w miejscu zamieszkania.

Przystosowanie miejsca pracy nie dotyczy tylko stanowiska. Obejmuje również pomieszczenia higieniczne, socjalno-bytowe, a także ciągi komunikacyjne.

Całkowita niezdolność do pracy. Jakie są uprawnienia pracownicze?

Osoba z niepełnosprawnością, która przedstawi swojemu pracodawcy orzeczenie o niezdolności do pracy bądź orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w przypadku zatrudnienia na umowie o pracę ma prawo do korzystania z określonych przywilejów.

Należą do nich:

1. krótszy wymiar czasu pracy, który wynosi 7 godzin w ciągu dnia i 35 godzin tygodniowo,
2. dodatkowa przerwa wliczana do czasu pracy wynosząca 15 min,
3. zakaz pracy w nocy lub w godzinach nadliczbowych, nie dotyczy to jednak osób pracujących w ochronie lub tych, których lekarz medycyny pracy wyrazi na to zgodę,
4. dodatkowy urlop w wymiarze 10 dni w ciągu roku kalendarzowego, do którego nabywa się prawo po przepracowaniu jednego roku,
5. prawo do zwolnienia od obowiązku w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze 21 dni w ciągu roku kalendarzowego, które osoba niepełnosprawna może wykorzystać w celu odbycia turnusu rehabilitacyjnego, odbycia specjalistycznych badań lekarskich, zabiegów leczniczych lub w celu nabycia zaopatrzenia ortopedycznego i jego naprawy, gdy nie może tego wykonać poza godzinami pracy.

Kiedy osoba niepełnosprawna otrzymuje rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy?

Osoba z niepełnosprawnością chcąc uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy, musi przedstawić:

• zaświadczenie lekarskie, które jest ważne 30 dni,
• dokumentację medyczną potwierdzającą przebieg choroby
• oraz musi udowodnić określony staz ubezpieczenia.

W przypadku kobiet minimalny staż pracy wynosi 20 lat, w przypadku mężczyzn 25 lat. Dla osób nieposiadających takiego stażu ubezpieczenia niezdolność do pracy musi powstać w okresie zatrudnienia lub pobierania zasiłku dla bezrobotnych oraz zasiłku z ubezpieczenia społecznego bądź też nie później niż 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Renta z tytułu niezdolności do pracy jest wypłacana do momentu osiągnięcia prawa do emerytury lub przez okres, na który została przyznana.

Renta a podjęcie pracy

Osoba niepełnosprawna pobierająca rentę może podjąć zatrudnienie zarówno na rynku otwartym, jak i pracy chronionej.  Uzyskanie orzeczenia o niezdolności do pracy pozwala przypisać daną osobę do grupy niepełnosprawności. To zaś pozwala na korzystanie z określonych uprawnień w pracy, które przysługują po przedłożeniu dokumentu pracodawcy.

Renta ZUS a przekroczenie limitów zarobkowych

W momencie zatrudnienia przez osobę z orzeczeniem o niezdolności do pracy istotna jest wysokość jej dochodów. Obowiązują ją określone limity, jeżeli chce zachować prawo do pobierania świadczenia z ZUS.

• po przekroczeniu 70% przeciętnego wynagrodzenia renta zostaje obniżona,
• po przekroczeniu 130% przeciętnego wynagrodzenia renta zostaje zawieszona.

Limity zarobkowe są kwartalnie publikowane na stronie internetowej ZUS, a osoba niepełnosprawna ma obowiązek je kontrolować. W momencie przekroczenia kwoty jest zobowiązana poinformować o tym ZUS.

Renta socjalna a zatrudnienie

Znaczna część osób z niepełnosprawnością i całkowitą niezdolnością do pracy pobiera również rentę socjalną. Prawo do niej nabywa się, wtedy gdy:

• niepełnosprawność powstała przed ukończeniem 18 roku życia,
• lub w trakcie nauki.

Zasady obniżania lub zawieszania renty z tytułu niezdolności do pracy i renty socjalnej odbywają się na tych samych zasadach. Obowiązują limity dochodowe, które należy śledzić w komunikacie ZUS.

Do przychodów, które wliczają się do kwot granicznych wlicza się:

• wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia,
• dochód, którego źródłem jest działalność gospodarcza,
• zasiłek chorobowy, opiekuńczy oraz macierzyński,
• dodatek wyrównawczy,
• świadczenie wyrównawcze oraz rehabilitacyjne.

Nie zalicza się natomiast: dochodu z tytułu umowy o dzieło (chyba, że jest wykonywana na rzecz rencisty), honorariów z działalności twórczej lub artystycznej, praw autorskich i patentowych, darowizny i zapomogi, a także wynajem nieruchomości pod warunkiem, że nie są przedmiotem działalności gospodarczej.

Umowa zlecenie a renta

Oczywistą kwestią jest  to, że korzystniejsze dla obu stron jest zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. Dzieje się tak, choćby z powodu możliwości korzystania z uprawnień pracowniczych czy możliwość uzyskania dodatkowych środków finansowych przez pracodawcę.

Osoba niepełnosprawna ma jednak wybór. Może podjąć pracę i wykonywać ją również dla swojego zleceniodawcy.

Istotną kwestią jest to, że nie ma on obowiązku kierowania zleceniobiorcy na badania medycyny pracy lub szkolenia BHP. Powinien on jednak sprawdzić stan zdrowia osoby, której zleca określone zadania. Powinien upewnić się, czy jest w stanie je wykonywać. Potwierdzić to może zwykłe zaświadczenie lekarskie, które przedstawi osoba niepełnosprawna.

Podsumowanie

Istnieje możliwość podjęcia zatrudnienia na otwartym rynku w sytuacji posiadania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy. Pracodawca ma obowiązek w tym przypadku odpowiednio przystosować miejsce pracy lub zlecić wykonywanie obowiązków służbowych w formie zdalnej.

Osoba niepełnosprawna pobierająca rentę z całkowitej tytułu niezdolności do pracy ma zaś obowiązek monitorować kwoty graniczne, publikowane kwartalnie na stronie ZUS, które określają wysokość limitu zarobkowego. W momencie przekroczenia tych kwot musi niezwłocznie poinformować o tym ZUS.